Marianne is het nationaal symbool van Frankrijk. Ze bekleedt een ereplaats in stadhuizen en rechtbanken. Ze symboliseert de 'Triomf van de Republiek', de Vrijheid en de Rede en is als zodanig een verschijningsvorm van de vrijheidsgodin. Haar beeld staat op de "Place de la Nation" in Parijs. Marianne draagt een Frygische muts.
Haar profiel staat op het officiële wapen van het land, op de Franse euromunten en postzegels. Ze stond vroeger ook op de Franse munten en bankbiljetten. Als zinnebeeld van de Franse Republiek is ze afgebeeld op Franse Ridderorden.
In de oudheid was het de gewoonte om ideeën en abstracte begrippen af te beelden als goden, godinnen of allegorische personificaties. Deze gewoonte kwam weer op tijdens de Renaissance. Tijdens de Franse Revolutie verschenen verschillende personificaties van 'Vrijheid' en 'Rede'. Deze twee figuren werden uiteindelijk verenigd in één figuur met verschillende attributen, soms een haan, een tricolore en een kapje.
In september 1792 werd besloten dat het nieuwe symbool van de staat een staande vrouw met een speer en een kapje zou zijn. De reden van de vrouwelijke identiteit van Marianne zou afhankelijk zijn van de mentaliteit van de Fransen. Dit volgens de historicus Maurice Agulhon, die een gedetailleerd onderzoek uitvoerde naar de oorsprong van Marianne. Het is ook opmerkelijk dat zowel 'vrijheid' (liberté) als 'republiek' (république) vrouwelijke woorden zijn in het Frans.
Het gebruik van dit embleem was in het begin onofficieel en verschillend. Pas in 1849, nadat het Ministerie van Binnenlandse Zaken een wedstrijd organiseerde om een nieuw symbool voor de Republiek te vinden, kwam de moderne Marianne voor het eerst voor op een Franse postzegel. Later, tijdens het Tweede Keizerrijk (1852-1870 onder Napoleon III), werd het afbeelden van Marianne verboden en werd de vrouw een clandestien symbool van het verzet tegen het regime. Marianne werd een meer officieel gezicht tijdens de Derde Republiek (1870-1940) en werd dit beeld werd gegeneraliseerd rond 1875. Het stadhuis van Parijs toonde een standbeeld van Marianne met een Phrygische muts, een vrijheidssymbool uit de Franse Revolutie en werd al vlug afgebeeld in andere Franse steden.
Sommigen geloven dat de naam afkomstig is van de jezuïet Mariana, de 16e-eeuwse theorete van tirannie, terwijl anderen denken dat het de naam was van de vrouw van de politicus Jean Reubell.
Volgens een oud verhaal ligt de oorsprong in 1797, toen Barras, één van de leden van het Directoire, zijn gastvrouw vroeg naar haar naam: "Marie-Anne". "Perfect", vond Barras. "Het is een korte en simpele naam die de Republiek evenveel past als u, Madame."
Een recente ontdekking bevestigt echter dat het eerste voorkomen van de naam Marianne om de Republiek aan te duiden, in oktober 1792 plaats had, in Puylaurens in het département Tarn bij Toulouse. Toen werd een lied gezonden in het Provençaals dialect door de dichter Guillaume Lavabre: 'La garisou de Marianno' (Het herstel van Marianne).
De naam van Marianne verschijnt ook bij verschillende Republikeinse geheime organisaties. Tijdens het Tweede Keizerrijk had een organisatie, waarvan de leden hadden gezworen om het regime omver te werpen, haar naam aangenomen.
Vandaag oogt Marianne een heel stuk jonger dan vroeger. De officiële bustes begonnen de trekken van bekende vrouwen aan te nemen tijdens de Vijfde Republiek. De eerste was Brigitte Bardot in 1970. Ze werd opgevolgd door Mireille Mathieu (1978), Catherine Deneuve (1985), Inès de la Fressange en Laetitia Casta (2000). In 2003 werd Evelyne Thomas, een talk show presentatrice, gekozen als de nieuwe Marianne. Sophie Marceau is alleen maar kandidaat geweest, maar is nooit gekozen om model te staan.
Sinds september 1999 zijn de bekendste Franse symbolen, Marianne en Liberté-Egalité-Fraternité, gecombineerd in een nieuw logo, ontworpen door Lionel Jospin onder het toezicht van de Franse Informatiedienst (SIG). Sinds 1999 verschijnt dit symbool regelmatig op binnen- en buitenlandse brochures en ander materiaal.